95 lat temu zmarł Rainer M. Rilke
Urodził się 4 grudnia 1875 roku w Pradze. Był jedynakiem, synem Josefa Rilke i Sophie Entz. Jego dzieciństwo i młodość nie należały do szczęśliwych, głównie ze względu na nieudane małżeństwo rodziców, które rozpadło się w 1884 roku. Od tego momentu René pozostaje z matką, a realizując niespełnione ambicje ojca, trafia do akademii wojskowej (1886-1901). Dalszą edukację odbywał prywatnie przygotowując się do matury, po czym w 1895 roku rozpoczął studia uniwersyteckie w Pradze, a następnie w Monachium. Studiował m.in. literaturę, historię sztuki i filozofię.
W 1897 roku poznał w Monachium rosyjską arystokratkę i pisarkę, Lou Andreas-Salomé i zakochał się w niej z wzajemnością. Pod jej wpływem zmienił swoje pierwsze imię, René, na Rainer. Początkowy romans przejdzie w trwającą do końca życia głęboką zażyłość. W 1900 roku poznał rzeźbiarkę, Clarę H. Westhoff, z którą ożeni się w następnym roku, a w grudniu 1901 roku przyjdzie na świat ich córka, Ruth. Latem 1902 roku Rilke opuścił rodzinę i udał się do Paryża, gdzie pracował nad literacką biografią francuskiego rzeźbiarza Augusta Rodina (studium Auguste Rodin, 1903). Małżeństwo nie przetrwało próby czasu; w oddaleniu od żony i córki pozostał już do końca życia. Dużo podróżował po Europie, zwiedził kraje Afryki Północnej; wiązał się w przeróżne związki uczuciowe. Stronił od życia aktywnego, za jedyne swoje powołanie uważając poezję oraz refleksję nad podstawowymi problemami metafizycznymi, jak sens istnienia ludzkiego, śmierć, miłość, cierpienie.
Debiutował konwencjonalno-nastrojowym zbiorem Leben und Lieder (1894). Sławę przyniosła mu powieść Pieśń o miłości i śmierci korneta Krzysztofa Rilke (1906). Dojrzała twórczość ukształtowała się głównie pod wpływem podróży do Rosji i spotkania z Lwem Tołstojem. Czerpał również z doświadczeń symbolizmu francuskiego oraz rodzimej tradycji (romantycy, J. Chr. Hölderlin), dzięki czemu stworzył w niemieckiej poezji podstawy liryki świadomego eksperymentu, wyrażając zarazem niepokoje egzystencjalne człowieka współczesnego. W swoim dążeniu do granic możliwości środków wyrazu poetyckiego wywarł trwały wpływ na poetów rozmaitych kierunków.
Najważniejsze jego zbiory poetyckie to Księga obrazów i Księga godzin. Późniejszy okres to prawdziwa twórcza eksplozja; powstają takie dzieła jak Nowe wiersze (1907), Nowych wierszy część wtóra (1908), Requiem (1908), poemat Życie Maryi (1913) oraz autobiograficzna powieść Malte. Pamiętniki Malte-Lauridsa Brigge (1910), będąca zapowiedzią nurtu egzystencjalnego w literaturze światowej.
Trauma wywołana Wielką Wojną spowodowała pewną niemoc twórczą. Ten trudny czas przezwycięża i w 1922 roku kończy Elegie duinejskie. Powstają również Sonety do Orfeusza. Te dwa cykle poetyckie uważa się za szczytowe osiągnięcia liryki Rilkego. Był również tłumaczem, m.in. Michała Anioła i Paula Valery’ego. Istotną częścią spuścizny po nim są także listy, które już po jego śmierci zostały zebrane przez córkę i wydane w oddzielnych zbiorach.
Od 1923 roku zaczął coraz bardziej podupadać na zdrowiu. Pomimo trudności zdrowotnych nieustannie pisał wiersze. Niedługo przed śmiercią zdiagnozowano u niego białaczkę. Zmarł pod koniec 1926 roku w sanatorium w Szwajcarii, w wieku 51 lat.
Ireneusz St. Bruski
fot. © papieroweogrody.blogspot.com
